بواسیر یا همورئید زمانی بروز می‌کند که سیاهرگ‌ها در راست روده یا کانال مقعد گشاد شده و متورم می‌شوند و باعث بروز ناراحتی و درد در افراد مبتلا هستند. بواسیر ممکن در مجرای مقعدی با عنوان بواسیر داخلی یا در مدخل مقعد تحت عنوان بواسیر خارجی بروز کند. در برخی موارد ممکن است فردی چندین وقت به بواسیر مبتلا بوده باشد اما فقط در صورت خونریزی به وجود این مشکل در خود پی ببرد و تا پیش از خونریزی وجود آن مشخص نباشد. بیشتر افرادی که با این مشکل مواجه می‌شوند شامل زنان باردار افراد مبتلا به یبوست و کسانی هستند که به مدت طولانی مینشینند. افرادی که به دلیل ابتلا به یبوست مدت طولانی دستشویی مینشینند و یا در صورت ابتلا به اسهال به خود فشار زیادی می‌آورند به بواسیر مبتلا می‌شوند. بواسیر می‌تواند ایجاد ناراحتی و حتی درد کند، اما پزشک می‌تواند به شما کمک کند که بهبود پیدا کنید.
2/5 سانتیمتر انتهایی کولون یا روده بزرگ، کانال مقعدی نامیده می‌شود. کانال مقعدی با مجموعه‌ای از سیاهرگ‌های کوچک که زیر پوست قرار گرفته‌اند، پوشیده شده است. فعالیت‌های معینی، از قبیل فشار آوردن به هنگام اجابت مزاج برای خارج کردن مدفوع بویژه در مواقع بروز یبوست یا نشستن طولانی مدت، ممکن است باعث بزرگی این سیاهرگ‌ها شود. سیاهرگ‌های بزرگ شده، لایههای متورم بافتی را درست می‌کند که این حالت را بواسیر می‌گویند. لازم به ذکر است که سخت شدن مدفوع بواسیر را بیشتر تحریک می‌کند. همانطور که گفته شد بواسیر دو نوع مختلف دارد که در زیر توضیح مختصری درباره آنها ارائه شده است:
- بواسیر خارجی که احساس می‌شود و قابل لمس است. در این حالت لایههای نرمی بیرون از مقعد جایی که روده بزرگ باز می‌شود، حس می‌شوند که بندرت دردناک هستند و تنها در صورتی دردناک می‌شوند که لخته خونی داخل آنها تشکیل شود.
- بواسیر داخلی که در این صورت به طور شایع به صورت خوشههایی اطراف دیواره کانال مقعدی بروز می‌کند. گاهی اوقات بواسیر داخلی ممکن است به بیرون رخنه کند. گاهی ناراحتی‌ها و مشکلات دیگری در این عضو مانند ترک خوردگی کانال مقعد ممکن است علائمی شبیه به بواسیر را در پی داشته باشد که مسلما برای درمان مناسب تشخیص صحیح بیماری امری ضروری است. گفتنی است که بواسیر اغلب از سن 50 سالگی شایع می‌شود و تقریبا نیمی از سالمندان با خارش، خونریزی و درد در هنگام دفع مواجه هستند که اغلب اینها نشانه‌هایی از ابتلا به بواسیر هستند. خوشبختانه در حال حاضر برای درمان این بیماری داروها و روشهای درمانی مؤثری وجود دارد و در بسیاری از موارد تنها با خود درمانی و تغییر در شیوه زندگی امکان معالجه بواسیر فراهم می‌شود.
- علائم بیماری بواسیر کدامند؟ علائم و نشانه‌های ابتلا به بواسیر معمولا به محل بروز آن بستگی دارد. شایعترین علائم بواسیر شامل خونریزی، درد، خارش، سوزش، ترشح مخاطی پس از اجابت مزاج، وجود یک برجستگی در مقعد، التهاب و تورم است. امکان دارد خون قرمز به صورت رگه‌هایی در اجابت مزاج دیده شود و یا به دنبال اجابت مزاج مقدار کم و به مدت‌کوتاهی خونریزی از ناحیه مقعد مشاهده شود. همچنین گاهی اوقات این احساس ممکن است برای بیمار بروز کند که پس از اجابت مزاج، راست روده به‌طور کامل تخلیه نشده است که البته این حالت در مورد بواسیر بزرگ شده بروز می‌کند. در بیشتر موارد بواسیر بدون خطر است و بجز خونریزی محدود علامت دیگری ندارد. لازم به یادآوری است که هر خونریزی از مقعد را نباید به حساب بواسیر گذاشت، بلکه توسط پزشک باید بررسیهای لازم انجام شود تا علت اصلی خونریزی مشخص شود.
- علل شایع بروز بواسیر چیست؟ مهمترین عوامل مؤثر در ابتلا به بواسیر عبارت از وارد آمدن فشار مکرر به سیاهرگ‌های مقعد یا راست روده، نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، چاقی، یبوست، کاهش توان ماهیچه‌های اطراف مقعد بویژه در سنین بالاتر و رژیم غذایی فاقد فیبر خوراکی است. علاوه بر اینها جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و بخیه کردن مجدد آن، ابتلا به بیماری‌های کبدی، ابتلا به سرطان روده بزرگ، افزایش فشارخون در سیاهرگ‌های دستگاه گوارش، فشار آوردن به شکم موقع اسهال و مدفوع خشک و سفت از علل شایع بواسیر هستند. همچنین بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار بواسیر می‌شوند. علاوه بر اینها فاکتورهای دیگری چون بلند کردن اشیاء سنگین، ورزش نکردن یا تمرینات ورزشی بسیار سنگین، سرفه مزمن می‌توانند موجب بروز این بیماری شوند.
- چگونه می توان از ابتلا به بواسیر پیشگیری کرد؟ مهمترین نکته در زمینه پیشگیری این است که فرد به هنگام اجابت مزاج عجله نکند و در عین حال از زور زدن و نشستن طولانی‌مدت در این وضعیت نیز پرهیز کند. همچنین افرادی که اضافه وزن دارند باید وزن خود را کاهش دهند. فرد باید به میزان بیشتری از فیبرهای خوراکی در رژیم غذایی خود بگنجاند. تغییر شیوه تغذیه و همچنین نوع مواد غذایی که مصرف می‌شود در پیشگیری از بروز این بیماری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. همچنین نوشیدن روزانه هشت تا 10 لیوان آب توصیه می‌شود. به علاوه یکی دیگر از فاکتورهای مهم در امر پیشگیری ورزش کردن به طور منظم است. در مورد نوع رژیم غذایی که در این شرایط می‌تواند مؤثر و مفید باشد باید گفت که برای پیشگیری از یبوست داشتن یک رژیم متعادل حاوی مواد غذایی دارای فیبر زیاد مانند سبزیجات و میوه‌های تازه به ویژه سبزیجات با برگ‌های سبز و پهن، حبوبات و غلات سبوس‌دار ضروریست.
- چگونه می‌توان بواسیر را درمان کرد؟ هدف از درمان این بیماری اغلب تخفیف علایم آن است که خود فرد مبتلا نیز می‌تواند این کار را البته پس از تشخیص صحیح بیماری به کمک پزشک انجام دهد.پیش از هر چیز به خاطر داشته باشید که هرگز به هنگام اجابت مزاج زور نزنید. پس از اجابت مزاج، ناحیه را به آرامی پاک کنید. برای تخفیف درد، روزانه چندین نوبت و هر بار به مدت 10 تا 20 دقیقه در آب گرم بنشینید. همچنین می‌توانید برای تخفیف درد و تورم ناشی از وجود لخته در بواسیر یا بیرون زدگی بواسیر، یک روز در رختخواب استراحت کنید و به منظور کاهش تورم روی ناحیه کیسه یخ بگذارید. همواره ناحیه اطراف مقعد را پاکیزه نگه دارید. می‌توانید روزانه دوش بگیرید و در حین حمام به آرامی با آب گرم اطرا ف مقعد را تمیز کنید. استفاده از صابون لازم نیز و حتی ممکن است که مشکل را تشدید کند. خشک کردن ناحیه با یک سشوار با حرارت ملایم پس از حمام کردن می‌تواند رطوبت را به حداقل برساند از دستمال توالت خشک استفاده نکنید بلکه در حوله یا دستمال توالت مرطوب پس از هر با اجابت مزاج و شستشو استفاده کنید. برای درد خفیف، خارش، یا کاهش تورم، می‌توان از داروهایی که اختصاصاً برای تخفیف علایم بواسیر ساخته شده‌اند مانند پمادهای آنتی هموروئید استفاده کرد. اگر علایم بواسیر به هنگام حاملگی رخ دهند، از پزشک خود در مورد داروهای مناسب که در حاملگی مشکلی ایجاد نکند کمک بگیرید. اگر نیاز به استفاده از مسهل باشد، از نرم‌کننده‌های اجابت مزاج استفاده کنید که این مورد هم بهتر است با مشورت پزشک صورت گیرد. برای تسکین درد می‌توانید از مسکن‌های خوراکی مانند استامینوفن، تیلنول، آسپرین، ایبوبروفن، ادویل، موترین و سایر مسکن‌ها مصرف کنید. این اقدامات می‌تواند علائم را کاهش دهد اما باعث از بین رفتن بواسیر نمی‌شود به همین دلیل بهترست که اگر پس از چند روز معالجه بهبودی حاصل نشد به پزشک مراجعه کنید. اما چنانچه در همان آغاز بیماری علائم شدید از جمله درد و خونریزی شدید داشتید باید زودتر با پزشکتان تماس بگیرید. در مواردی که این روشها کارآیی نداشته باشند، امکان دارد نیاز به جراحی وجود داشته باشد. روشهای مختلفی برای درمان وجود دارد که عبارت از بستن یک باند لاستیکی در قاعده بواسیر، اسکلروتراپی (تزریق مواد شیمیایی برای بسته شدن سیاهرگ‌ها و تشکیل بافت جوشگاهی)، جراحی با سرما (یخ زدن بواسیر با نیتروژن مایع)، انعقاد بواسیر (با اشعه مادون قرمز یا لیزر) و یا در آوردن بواسیر است.
- تشخیص قطعی بواسیر چگونه امکان‌پذیر است؟ برای تشخیص قطعی ممکن است از روش‌هایی از جمله آندوسکپی به معنای مشاهده وضعیت مقعد به کمک یک لوله کوتاه به نام آندوسکپ که وسیله‌ای لنزدار و دارای یک منبع نورانی در سر آن است و یا پروکتوسکپی به معنای مشاهده راست روده و قسمت پایینی روده بزرگ یا وسیله‌ای به نام پروکتوسکپ، که وسیله‌ای اپتیک و دارای یک منبع نورانی در سر آن است، استفاده شود. بواسیر معمولاً با مراقبت مناسب خوب می‌شود، اما علایم آن ممکن است کم یا زیاد شود به این معنی که گاهی بواسیر ممکن است پس از یک دوره یبوست دوباره بروز کند. این بیماری ممکن است عوارضی از قبیل کم‌خونی از نوع فقر آهن در نتیجه خونریزی زیاد، درد شدید در اثر وجود لخته خون در بواسیر و نیز عفونت یا زخم شدن بواسیر در پی داشته باشد. لازم به یادآوری است که برای انجام فعالیت‌های جسمی بویژه ورزش کردن در زمان ابتلا به این بیماری محدودیتی وجود ندارد بلکه عملکرد روده و در واقع تمام نقاط بدن در نتیجه فعالیت جسمانی مناسب بهبود پیدا می‌کند. وجود بواسیر به تنهایی بیماری تلقی نمی‌شود و عوارض آن نیز خطرناک نیست. این مشکل موضعی است و تأثیری روی سایر اندامها و قسمتهای دیگر بدن ندارد. مسئله مهم شباهت برخی علائم آن مثل خونریزی از مقعد با بیماری‌های خیلی جدی مثل پولیپ یا سرطان روده بزرگ است. اغلب بیماران علت مشاهده کمی خون در مدفوع را بواسیر می‌دانند، در حالی که ممکن است علت خونریزی پولیپ و یا سرطان روده بزرگ باشد. به همین دلیل پس از مشاهده خون در مدفوع برای اولین بار لازم است با پزشک مشورت کرد و درصورت لزوم برای بررسی کامل روده بزرگ کولونوسکوپی انجام داد.
