وجود خون در مدفوع می‌تواند ترسناک باشد. این مساله را می‌توانید پس از شست و شو بعد از اجابت مزاج یا پس از آزمایشی که پزشک آن را تجویز کرده است، متوجه شوید. با وجود این که خون در مدفوع نشانه یک بیماری جدی است، همیشه این طور نیست. در ادامه در مورد علت این مشکل، تشخیص و روش‌های درمان آن مطالبی ارائه می‌شود.
علائم
درد معده همراه با علائم دیگری است که به بیماری یا اختلال به وجود آورنده آن بستگی دارد. علائمی که اغلب دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند ممکن است بر دستگاه‌های دیگر بدن نیز اثر گذار باشد. از علائمی که می تواند همراه با دیدن خون در مدفوع باشد درد معده است علاوه بر این ممکن است درد معده همراه علائم و نشانه های دیگری نیز باشد که به شرح زیر است:
آروغ زدن
اسهال
نفخ شکم
گاز معده
سوءهاضمه
تهوع
بد اشتهائی
استفراغ
بد اشتهائی
تغییر در اجابت مزاج
تغییر در سطح هوشیاری
درد یا فشار بر روی سینه
خونریزی یا کبودی سریع
بزرگ شدن کبد
خستگی مفرط
تب و لرز
علائم شبیه آنفولانزا
عدم وجود دوره‌های قاعدگی
رنگ پریدگی
تپش قلب
تنفس سریع یا تنگی نفس
علت
علت خون در مدفوع خونریزی قسمتی از دستگاه گوارش است. گاهی اوقات میزان خون به قدری کم است که تنها با آزمایش خون پنهان یا مخفی تشخیص داده می‌شود. در زمان‌های دیگر، خون به خوبی در مدفوع مشخص است (مدفوع خونی). خونریزی ای که در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود باعث می‌شود که مدفوع مشکی و قیری شکل به نظر برسد. علت‌های احتمالی وجود خون در مدفوع از قرار زیر است:
بیماری دیورتیکولی در روده: دیورتیکولی وجود بیرون زدگی های کوچک کیسه مانند در دیواره روده بزرگ است. این بیماری معمولا مشکلی را به وجود نمی‌آورد، اما گاهی اوقات باعث خونریزی و عفونت می‌شود.
شقاق مقعد: یک برش یا پارگی در بافت پوشش مقعد مشابه ترک‌های لب یا زخم برش کاغذ است. این بریدگی و زخم‌ها اغلب ناشی از عبور یک مدفوع بزرگ و سفت هستند و می‌توانند همراه با درد باشند.
بیماری کولیت روده: التهاب روده یکی از شایع‌ترین علت‌های وجود خون در مدفوع می باشد.
آنژیودیسپالزی: بیماری است که در آن عروق خونی غیرنرمال شکننده، خونریزی می‌کنند.
زخم معده: زخمی باز در غشای معده یا اثنی عشر، لبه بالایی روده کوچک است. بسیاری از زخم معده‌ها ناشی از عفونتی هستند که با یک باکتری که باکتری هلیکوباکترپیلوری نام دارد، به وجود می‌آیند. مصرف طولانی مدت یا با دوز بالا از داروهای ضد التهابی مثل آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن نیز باعث به وجود آمدن زخم معده می‌شود.
پولیپ یا سرطان: پولیپ ها زائده‌های خوش خیمی هستند که می‌توانند رشد کنند، دچار خونریزی شود یا سرطانی گردند. این بیماری اغلب باعث خونریزی می‌شود که این نوع خونریزی قابل رویت بدون آزمایش نمی باشد.
مشکلات مری: وریدهای واریسی مری یا پارگی در مری باعث خونریزی شدید و دیدن خون در مدفوع می‌شود.
تشخیص
برای تشخیص وجود خون در مدفوع باید به پزشک مراجعه کنید. هر گونه جزئیاتی را که در مورد خونریزی به پزشک عرضه کنید به او کمک می‌کند تا محل خونریزی را تشخیص دهد. برای مثال، مدفوع سیاه قیری شکل بیشتر ناشی از زخم معدی یا مشکل دیگری در بخش بالایی دستگاه گوارش است. مدفوع خونی، خون قرمز و روشن یا مدفوع خرمایی رنگ معمولا نشان دهنده وجود بیماریی مثل بواسیر یا دیورتیکولی در بخش پایینی دستگاه گوارش است.
پزشک پس از بررسی سابقه پزشکی و معاینه شما، آزمایشاتی را برای تشخیص علت وجود خون در مدفوع سازماندهی می‌کند. این آزمایشات از قرار زیر هستند:
آندوسکوپی: روشی است که در آن یک آندوسکوپ یا لوله انعطاف پذیر که دوربین کوچکی در انتهای آن وجود دارد از طریق دهان وارد بدن شده و به مری، معده و دوازده فرستاده می‌شود. پزشک با استفاده از این ابزار منبع خونریزی را تشخیص می‌دهد. از اندوسکوپی همچنین برای جمع آوری نمونه‌های بافتی کوچک برای بررسی با استفاده از میکرسکوپ ( بافت برداری) استفاده می‌شود.
کولونوسکوپی: روشی است که در آن یک کولونوسکوپ که دوربینی به آن متصل است از طریق مقعد وارد بدن می‌شود تا کولون را بررسی کند. همانند اندوسکوپی، می‌توان از کولونوسکوپی برای جمع آوری نمونه‌های بافت برای بافت برداری استفاده کرد.
انتروسکوپی: روشی است مشابه آندوسکوپی و کولونوسکوپی که برای بررسی روده کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بعضی از موارد، این روش شامل بلعیدن کپسولی است که دوربین کوچکی داخل آن است که در حین عبور این کپسول از دستگاه گوارش تصاویر را به یک صفحه نمایش ویدئویی ارسال می‌کند.
تنقیه با محلول سولفات باریم: روشی است که در آن با استفاده از یک ماده کنتراست که سولفات باریم نام دارد برای نمایش دستگاه گوارش در تصاویر اشعه ایکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. باریم یا بلعیده می‌شود یا از طریق راست روده وارد بدن می‌گردد و به این ترتیب به تشخیص علت وجود خون در مدفوع کمک می کند.
تصویربرداری رادیونوکلئید: روشی است که شامل تزریق میزان کمی ماده رادیواکتیو به رگ و سپس استفاده از یک دوربین مخصوص برای مشاهده تصاویر گردش خون در دستگاه گوارش به منظور تشخیص محل خونریزی می‌باشد.
آنژیوگرافی: روشی است که شامل تزریق یک رنگ مخصوص به رگ است که عروق خونی را در تصاویر اشعه ایکس یا سی تی اسکن نمایان می‌سازد. در محل خونریزی رنگ از عروق خونی نشت می‌کند و به این شکل خونریزی تشخیص داده می‌شود.
لاپاراتومی: یک روش جراحی است که در آن پزشک شکم را باز و معاینه می‌کند. در صورتی که آزمایشات دیگر در تشخیص علت بیماری موفق عمل نکردند، انجام این روش جراحی ضروری است. پزشکان همچنین وقتی خون در مدفوع وجود دارد، در خواست انجام لاپاراتومی را می‌کنند. این آزمایشات مشکلات لخته شدن خون، کم خونی و وجود عفونت باکتری هلیکوباکترپیلوری را بررسی می‌کنند.
درمان
درمان وجود خون در مدفوع به روش های زیر انجام پذیر است:
درمان کم خونی
تشخیص علت و محل خونریزی به منظور درمان علت دیدن خون در مدفوع
توقف خونریزی فعال و جلوگیری از خونریزی مجدد
خونریزی خفیف تا متوسط در مقعد باعث از دست رفتن خون نسبتا زیادی می‌شود که منجر به ضعف، فشار خون پایین، گیجی یا غش و حتی شوک می‌شود. بیمارانی که این علائم را دارند معمولا در بیمارستان بستری می‌شوند. این بیماران باید سریعا با مایعات درون وریدی و تزریق خون به منظور جایگزینی خونی که از دست رفته است، درمان شوند تا آزمایشات تشخیصی مثل کولونوسکوپی و آنژیوگرافی را صورت ایمن ترتیب داد تا علت و محل خونریزی را تعیین کند.
بیمارانی که از کم خونی ناشی از فقر آهن شدید رنج می‌برند باید در بیمارستان بستری شوند، به آن‌ها خون تزریق شود و پس از آن با استفاده از قرص‌های مکمل آهن خوراکی در طولانی مدت درمان شوند. بیماران مبتلا به کم خونی فقر آهن ناشی از دست دادن مزمن خون (وجود خون در مدفوع) باید آزمایشاتی از قبیل کولونوسکوپی را انجام دهند تا علت از دست رفتن خون مزمن را متوجه شوند.
تنها در صورت کم خونی شدید بیماران باید در بیمارستان بستری شوند و بیماران مبتلا به خونریزی مقعد خفیف ناشی از پولیپ روده، سرطان روده، شقاق مقعد و بواسیر معمولا نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. کم خونی خفیف با مکمل‌های آهن خوراکی درمان می‌شوند و در عین حال آزمایشاتی برای تشخیص علت وجود خون در مدفوع صورت می‌گیرد.
تشخیص علت و محل خونریزی
کولونوسکوپی پرکاربردترین روش برای تشخیص و درمان وجود خون در مدفوع است. اغلب روش‌های کولونوسکوپی پس از مصرف ملین‌های خوراکی به منظور پاکسازی روده از مدفوع، خون و لخته‌های خونی صورت می‌گیرد. با این حال، در وضعیت‌های اضطراری، برای مثال وقتی که خونریزی شدید و مستمر است، پزشک تصمیم می‌گیرد بدون پاکسازی روده بزرگ یک کولونوسکوپی اضطراری انجام دهد. وقتی پزشکی ماهر و با تجربه این کار را انجام دهد، خطر کولونوسکوپی اضطراری و اختیاری بسیار کم است (انسداد روده، شایع‌ترین عوارض این روش بسیار نادر است). مزایای این روش معمولا بیشتر از عوارض آن است.
کولونوسکوپی برای تشخیص علت و تعیین محل خونریزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعیین محل خونریزی در خونریزی ناشی از دیورتیکول بسیار اهمیت دارد. با وجود این که اغلب خونریزی های ناشی از دیورتیکول خود به خود و بدون نیاز به درمان جراحی متوقف می‌شوند، بیماران مبتلا به خونریزی دیورتیکول مستمر یا مکرر شدید برای از بین بردن دیورتیکول دچار خونریزی باید جراحی انجام دهد. از آنجایی که بیمار چندین دیورتیکول در سراسر روده دارد، با استفاده از روش کولونوسکوپی می‌توان مشخص کرد که قبل از جراحی کدام دیورتیکول دچار خونریزی شده است. وقتی پزشک از محل دقیق دیورتیکول دچار خونریزی اطلاع نداشته باشد، باید بخش زیادی از روده را برش دهد (که به اندازه جداسازی بخش کوچکی از روده مطلوب نیست) تا مطمئن شود که دیورتیکول دچار خونریزی جدا شده است.
متوقف کردن خونریزی
کولونوسکوپی صرفا یک آزمایش تشخیصی برای مشخص کردن علت وجود خون در مدفوع نیست. در این روش می‌توان با جدا کردن پولیپ های خونریزی، با سوزاندن زخم‌های پس از پولیپکتومی یا آنژیودیسپلازی، با سوزان عروق خونی دچار خونریزی داخل دیورتیکول خونریزی را متوقف کرد.سوزاندن در طی فرآیند کولونوسکوپی معمولا با وارد کردن یک پروب طولانی مخصوص سوزاندن از طریق کولونوسکوپ صورت می‌گیرد. کولونوسکوپی همراه با سوزاندن برای متوقف کردن خونریزی در بسیاری از بیماران مبتلا به خونریزی ناشی از دیورتیکول یا آنژیوپلاستی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیاز به تزریق خون را کاهش می‌دهد، مدت زمان اقامت در بیمارستان را کاهش می‌دهد و نیاز به جراحی را از بین می‌برد.
وقتی با روش کولونوسکوپی نتوان محل خونریزی را تشخیص داد یا کولونوسکوپی قادر به متوقف ساختن خونریزی مکرر یا مستمر نباشد، آنژیوگرافی احشایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی محل خونریزی با آنژیوگرافی تشخیص داده شد، داروهایی از طریق کاتتر آنژیوگرافی تزریق می‌شود تا عروق خونی دچارخونریزی تنگ شود و از خونریزی و دیدن خون در مدفوع جلوگیری شود. همچنین می‌توان از طریق کاتتر سیم‌های ریزی وارد بدن کرد تا عروق خونی دچار خونریزی را ببندند تا از خونریزی جلوگیری شود.
در صورتی که کولونوسکوپی و آنژیوگرافی احشایی قادر به متوقف کردن مدفوع خونی یا جلوگیری از خونریزی مجدد نباشند، جراحی باید صورت بگیرد. در وضعیت ایده ال، محل خونریزی با کولونوسکوپی، اسکن هسته‌ای یا آنژیوگرافی احشایی تشخیص داده شده است و جراح برای بررسی و برش از محل خونریزی اطلاع دارد. برای مثال، جراح معمولا می‌تواند با دقت سرطان روده، پولیپ خونریزی یا دیورتیکولی را برش دهد. گاهی اوقات، محل دقیق خونریزی را نمی‌توان شناسایی کرد و جراح با این پیش فرض که بیماری دیورتیکولی یا آنژیودیسپلازی علت خونریزی است،باید بخش زیادی از روده را برش دهد.
خونریزی مقعدی ناشی از شقاق مقعد و بواسیر معمولا با روش‌های موضعی مثل نشستن در لگن آب گرم، کرم‌های درمان بواسیری و نرم کننده‌های مدفوع درمان می‌شوند. اگر این روش‌ها جواب نداند، روش‌های درمانی جراحی و غیرجراحی متعددی موجود هستند.
وجود خون در مدفوع گاهی ممکن است فقط با آزمایش خون نهفته مشخص شود. دیدن خون در مدفوع در نوزادان و در بارداری نیز ممکن است وجود داشته باشد. در هر صورت اگر این مشکل وجود داشته باشد (مدفوع خونی یا تغییر رنگ مدفوع به صورتی که در مقاله اشاره شد) باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. درمان معمولا با تشخیص علت خونریزی شروع می شود و سپس پزشک راه و روشی را برای برطرف کردن علت تجویز می کند.
منبع: خون در مدفوع
